پیشگیری و درمان پوسیدگی دندان کودکان

سؤال بسیاری از والدین این است که چگونه از پوسیدگی دندان‌های کودک یا خراب شدن آن جلوگیری کنیم؟ پوسیدگی دندان، شایع ترین بیماری در کودکان است که عوامل زیادی در شروع و پیشرفت آن نقش دارد. برای پیشگیری از پوسیدگی دندان کودکان باید حتما با عوامل دخیل در شکل گیری آن آشنایی پیدا کنید.

یکی از دلایل مهم شدت گرفتن پوسیدگی و خراب شدن دندان کودک، مصرف زیاد مواد قندی است. به خصوص اگر نوع قند آن به شکلی باشد که به آسانی به دندان بچسبد. جمع شدن پلاک بر روی سطح دندان نیز از عوامل تأثیر‌‌‌‌گذار دیگر در پوسیدگی است. بنابراین زدن مسواک و نخ دندان تأثیر زیادی در سلامت دندان های کودک شما دارد. برای آشنایی بیشتر با دلایل و عوارض خراب شدن دندان کودک با دکتر فرشیده میرلوحی دندانپزشک کودک همراه باشید.

 

جالب است بدانید پوسیدگی می تواند از دهان مادر و پدر نیز به کودک سرایت کند. میکروب استرپتوکوک موتانس از اصلی ترین میکروارگانیسم‌هایی است که در محیط دهان ایجاد پوسیدگی می‌کند و می تواند از دهان پدر و مادر به کودک سرایت کند. به طور مثال بوسیدن کودک از ناحیه دهان یا استفاده از یک قاشق به صورت هم زمان و دادن میوه گاز زده به کودک باعث انتقال پوسیدگی می شود. انتقال پوسیدگی در دوران 19 تا 33 ماهگی بیشتر است.

مشکلات پوسیدگی دندان شیری

پیشگیری از پوسیدگی یا خراب شدن دندان کودکان اهمیت زیادی دارد زیرا اگر دندان شیری زودتر از زمان مناسب خود کشیده شود دندان های عقبی به سمت جلو حرکت می کنند و فضای دندان کشیده شده را اشغال می کنند. در این صورت دندان دائمی زیرین دندان شیری که قبلا کشیده شده فضای کافی برای رشد ندارد و به شکل نهفته باقی می ماند.

به پوسیدگی دندان شیری حتی اگر کم هم باشد باید اهمیت بدهید و به سرعت آن را ترمیم کنید زیرا  اگر بین دندان های شیری پوسیده شود و مقداری از نسج دندان‌ها از بین برود، دندان عقبی به ‌اندازه نسج از دست رفته دندان جلویی به‌ سمت جلو حرکت می کند و فضای دندان جلویی را اشغال می کند. در سن شش سالگی اولین دندان شیری کودک می افتد و تا سن دوازده سالگی افتادن دندان های شیری ادامه دارد تا دندان های دائمی جایگزین آن شود.

پیشگیری از خراب شدن دندان کودک

از زمانی که اولین دندان شیری در دهان کودک شروع به رویش می کند باید به سلامت و بهداشت  دندان های او اهمیت دهید تا امکان پوسیدگی دندان شیری کاهش یابد. دندان کودکان زیر دو سال را نمی توان با روش های معمولی تمیز کرد و حتما باید به کمک پارچه مرطوب تمیز شود یا می توانید از مسواک های مخصوصی به نام مسواک انگشتی برای تمیز کردن دندان هایش استفاده کنید. در ادامه کاربردی‌ترین روش‌هایی که برای پیشگیری از پوسیدگی دندان کودک می‌توان انجام داد را به شما معرفی می‌کنیم.

فیشور سیلانت دندان

فیشور‌سیلانت یا شیار پوش، درزهای بین دندان‌ها را می بندد و کمک می‌کند باکتری‌ها و ذرات غذا در آن انباشته نشود. فیشورسیلانت از ماده رزینی تهیه شده است که بر روی دندان‌های عقبی، آسیا و آسیای کوچک که مستعد پوسیدگی هستند قرار می‌گیرد. این ماده تا سال‌ها می‌تواند ماندگاری داشته باشد اما توسط دندانپزشک به صورت دوره‌ای باید معاینه شود.

فلوراید‎‌تراپی

فلوراید ماده معدنی است که مقاومت دندان را دربرابر پوسیدگی افزایش می‌دهد. توصیه می‌شود برای پیشگیری از خراب شدن دندان‌های کودک انجام فلوراید‌تراپی را جدی بگیرید. برای انجام فلوراید تراپی می توانید از خمیردندان‌های حاوی فلوراید نیز استفاده کنید.

استفاده از مسواک و نخ دندان

فرزند خود را تشویق کنید حتما بهداشت دهان و دندانش را رعایت کند. به او آموزش دهید بعد از هر وعده غذایی و مصرف تنقلات از مسواک و نخ دندان استفاده کند. چهار بار مسواک زدن در روز (پس از صبحانه، پس از ناهار، پس از شام، هنگام خوابیدن) احتمال پوسیدگی دندان‌های کودک را کاهش می‌دهد. به کودک یاد دهید پس از مسواک، دهان خود را کامل با آب بشوید و خمیردندان را نبلعد. از آن جایی که با مسواک نمی‌توان ناحیه بین دندان‌ها را تمیز کرد، استفاده از نخ دندان نیز ضروری است.

استفاده از غذاهای مناسب

داشتن رژیم غذایی سالم برای حفظ سلامت دندان‌های کودک ضروری است. مصرف زیاد خوراکی‌های قندی و نشاسته ای مانند: آب نبات، شیرینی، چیپس و بیسکویت باعث پوسیدگی دندان‌های وی می‌شود. به کودک غذاهای سالم مانند سبزیجات، ماست کم چرب و پنیر بدهید تا دندان‌های قوی‌تری داشته باشد.

برای جلوگیری از پوسیدگی دندان کودکتان باید اقدامات زیر را انجام دهید:

1. مراقب سلامت دندان های خود باشید و قبل از این که باردار شوید یا نوزاد به دنیا بیاید به دندانپزشک مراجعه کنید و از سلامت دندان هایتان مطمئن شوید .
2. از هنگام تولد نوزاد تا 12 ماهگی دهان نوزاد خود را با یک پارچه تمیز پاکیزه نگه دارید.
3. هنگامی که اولین دندان کودک شروع به رویش می کند با استفاده از مسواک با برس بسیار نرم دندان او را بشویید.
4. از یک سالگی تا سه سالگی حتما دو بار در روز به مدت دو دقیقه دندان های او را مسواک کنید . برای مسواک زدن از خمیر دندان حاوی فلورید استفاده کنید
5. هیچ گاه هنگام خواب به نوزاد نوشیدنی ندهید زیرا نه تنها باعث تماس شکر با دندان ها می شود بلکه خطر دارد و ممکن است باعث پریدن نوشیدنی در گلوی نوزاد بشود

• از پستانک به جای شیشه شیر استفاده نکنید و اگر کودک می خواهد بین وعده ها شیشه شیر در دست داشته باشد شیشه را تنها با آب پر کنید
• میزان مصرف غذاهای شیرین یا چسبنده مانند شکلات را برای کودک خود محدود کنید زیرا این غذاها به سلامت دندان کودک آسیب وارد می کند
• به کودکان کمتر از شش ماه خود نوشیدنی ندهید و برای کودکان 6 تا 12 ماه نیز مقدار آن را به 120 میلی لیتر در روز محدود کنید
• از کارهای دیگری که می توان برای پیشگیری از پوسیدگی دندان کودک انجام داد فیشور سیلانت دندان و فلوراید تراپی است.
• بعد از 3 سالگی که تمام دندان های شیری رویش پیدا کردند و فضاهای بین دندانی بسته شدند استفاده از نخ دندان برای کودکان توصیه می شود که البته بین 6 – 3 سالگی کودکان قادر به استفاده از نخ دندان نیستند و والدین باید این کار را برای آن ها انجام بدهند. یک سری نخ دندان های دسته دار هم هست که کاربردش راحت تر است.

علت پوسیدگی و خراب شدن دندان‌ کودکان

عدم رعایت بهداشت دهان و دندان: مهم‌ترین علت پوسیدگی‌های دندان کودک عدم رعایت بهداشت دهان و دندان است. از دوران نوزادی باید به بهداشت دهان و دندان کودک اهمیت داد. همان طور که اشاره شد پس از هربار شیر خوردن کودک باید با گاز استریل نمناک، روی لثه‌ها، سقف دهان و زبان کودک را تمیز کنید. این کار از پوسیدگی زودرس دندان کودک جلوگیری می‌کند و در کاهش رفلاکس معده نیز نقش به سزایی دارد.

عادت‌های بد دهانی: عادت‌های بد دهانی مانند نگه داشتن مواد غذایی هنگام غذا خوردن از دلایل دیگر پوسیدگی دندان‌ها است. برای ترک این عادت مدت زمان مشخصی برای غذا خوردن کودک تعیین کنید. برای تعیین زمان غذا خوردن کودک می‌توانید از ساعت شنی استفاده کنید. هنگامی که کودک تلویزیون تماشا می‌کند به او غذا ندهید زیرا هنگام تماشای تلویزیون مدت زمان زیادی غذا را نجویده داخل دهان نگه می‌دارد و دندان‌هایش دچار پوسیدگی می‌شود.

استفاده از مواد غذایی نامناسب: استفاده زیاد از مواد قندی باعث پوسیدگی دندان‌های کودک می‌شود. دقت کنید کودک مواد قندی که چسبنده هستندمصرف نکند، هم‌چنین مواد قندی که چسبنده نیستند را نیز به صورت محدود به کودک بدهید. مواد قندی چسبنده مانند: گز، سوهان، پاستیل، لواشک، آبنبات، تافی، بیسکویت،نقل، اسمارتیز سبب پوسیدگی دندان‌های کودک می‌شود. استفاده از مواد غذایی صرفا نرم نیز از دلایل دیگر پوسیدگی دندان کودک است.
ژنتیک: به ندرت می‌توان ژنتیک را تنها دلیل پوسیدگی دندان‌های کودک دانست، اما در کل ژنتیک نقش بسزایی در پوسیدگی دندان‌های کودک دارد. با رعایت صحیح بهداشت دهان و دندان و داشتن تغذیه سالم اثر ژنتیک در پوسیدگی دندان کودک کم‌رنگ می‌شود. علاوه بر این با انجام فلوارید‌تراپی نیز استحکام مینای دندان کودک بیشتر می‌شود و اثر مخرب ژنتیک از بین می‌رود.

مصرف برخی داروها یا ابتلا به بعضی بیماری‌ها: در صورتی که کودک بیماری خاصی داشته باشد، مصرف برخی داروها جریان بزاق را کاهش می‌دهد و کودک را مستعد پوسیدگی دندان می‌کند. بیماری‌هایی مانند آسم، سرطان و رادیوتراپی و استفاده از داروهای آرام بخش‌، دندان کودک را مستعد پوسیدگی می‌کند.  در این شرایط باید بیشتر به بهداشت دهان و دندان کودکتان توجه کنید.

پوسیدگی های زودرس دندانی

پوسیدگی زودرس به پوسیدگی دندان‌های کودک در زیر دو سالگی گفته می‌شود. معمولا زمانی والدین متوجه پوسیدگی زودرس دندان‌های کودکشان می‌شود که پوسیدگی دندان شدید شده و تاج دندان کامل از بین رفته است. معمولا در این شرایط کودک بی‌قراری می‌کند و احساس درد دارد، به همین خاطر حتی شیر هم نمی خورد. پوسیدگی زودرس پس از رویش دندان کودک اتفاق می‌افتد و اصلی‌ترین دلیل آن تمیز نشدن دندان‌های کودک پس از شیر خوردن است.

در مواردی که در طول شب، شیشه شیر را در دهان کودک می‌گذارید منجر به پوسیدگی دندان‌های وی می‌شود. برای پیشگیری از پوسیدگی زودرس، دندان‌های کودک را مرتب با گاز استریل نمناک تمیز کنید. درمان پوسیدگی‌های زودرس دهان کودک در زیر دو سال بسیار سخت است و نیاز به بیهوشی دارد.

درمان پوسیدگی دندان کودک

با توجه به نکات گفته شده چنان چه فرزند شما با درد یا پوسیدگی دندان مواجه شد بهترین کار مراجعه زود هنگام به کلینیک دندانپزشکی کودکان است .اگر به هر دلیلی نمی توانید به متخصص دندانپزشکی کودکان مراجعه کنید و کودک در شرایط بحرانی دردناکی است برای کاهش دندان درد کودک می توانید از ایبوپروفن استفاده کنید. در صورت پوسیدگی دندان کودک باید در اسرع وقت، ترمیم دندان شیری انجام شود.

آیا قطره آهن باعث پوسیدگی دندان کودک می شود ؟

چیزی که معمولاً به نوزادان داده می شود قطرۀ آهن است که خیلی پرسیده می شود که آیا باعث پوسیدگی دندان کودک می شود یا خیر؟باید بگم که ترکیبات قطرۀ آهن کودکان هنگام برخورد با دندان ها موجب تیره شدن آن‌ها می شود ولی باعث پوسیدگی ؛نه! .

 

اکثر والدین تصور می کنند براثر استفاده از قطره آهن دندان کودکشان پوسیده‌شده درصورتی‌که هیچ دلیل علمی وجود ندارد که قطرۀ آهن باعث پوسیدگی دندان بشود و این پوسیدگی در کودکان اتفاق می افتد که بهداشت دهان و دندانشان توسط والدین رعایت نمی شود و در دوران نوزادی در شب از شیر تغذیه می کنند و یا بعدازاین سن از میان وعده های پوسیدگی زا مثل چیپس و پفک و کیک و بیسکوئیت به‌صورت متناوب استفاده می کنند. پس بهترین راه حل این است که کودکان بلافاصله بعد از خوردن قطره آهن آب بخورند تا محیط دهان از این محلول پاک شود.

عوارض پوسیدگی دندان کودک

از عوارض خراب شدن دندان‌های کودک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

کاهش توانایی جویدن: هنگامی که دندان‌های کودک پوسیده شود، توانایی جویدن و استفاده از مواد غذایی متنوع را از دست می‌دهد. خیلی اوقات پیش آمده کودک به دلیل عدم توانایی جویدن، از خوردن برخی مواد غذایی امتناع کرده است اما والدین تصور می کنند کودک غذا را دوست ندارد یا بی اشتها است. در این شرایط اگر پوسیدگی دندان کودکتان را درمان کنید وضعیت غذا خوردن وی نیز به طور چشم‌گیری بهبود پیدا می‌کند.

عدم وجود فضای لازم برای رویش دندان دائمی: در صورتی که پوسیدگی دندان کودک به موقع درمان نشود پیشرفت کرده و دندانپزشک مجبور به کشیدن دندان کودک می‌شود. در این شرایط کودک باید سال‌ها از فضانگهدار استفاده کند. در غیر این صورت فضای مورد نیاز برای رویش دندان دائمی از بین می‌رود و کودک به درمان‌های پیچیده ای مانند ارتودنسی احتیاج پیدا می‌کند.

کاهش اعتماد به نفس کودک: داشتن دندان‌های پوسیده و خراب در روابط اجتماعی و اعتماد به نفس کودک تأثیر بد می گذارد. این عارضه ممکن است در شکل گیری شخصیت کودک نیز اثرگذار باشد و تا بزرگسالی با وی همراه باشد.