دندان اضافه یا عارضه هایپردونتیا یکی از مشکلات نادر در کودکان است که از هر چهار کودک، یک کودک با این مشکل مواجه است. مشکل دندان اضافه در پسران بیشتر از دختران دیده می شود. دندانپزشک کودک پس از بررسی وضعیت دندان های کودک تصمیم می گیرد که با دندان اضافه چکار کند. اگر نسبت به عارضه هایپردونتیا بی تفاوت باشید، سایر دندان های دائمی یا شیری کودکتان نیز آسیب می بیند.
انواع دندان اضافه در کودکان
دندان اضافه معمولا هیچ علائمی ندارد و به صورت تصادفی تشخیص داده می شود و انواع مختلفی دارد.
دندان اضافه را بر اساس شکل و موقعیت شان می توان به انواع مختلفی دسته بندی کرد که در ادامه هر کدام از آن ها را برای شما شرح می دهیم:
دندان اضافه مزیودنس
رایج ترین نوع دندان اضافه ای که در کودکان مشاهده می شود، مزیودنس است. در مزیودنس بین دو دندان پیشین بالا، دندان اضافه رشد می کند. این دندان اضافه دارای دو نوع یومورف و دیسمورف است. در ادامه هر کدام از این دندان های اضافه را برای شما شرح می دهیم:
- دندان اضافه یومورف: این دندان اضافه شبیه یک دندان پیشین معمولی است.
- دندان اضافه دیسمورف: شکل و اندازه این دندان با دندان پیشین معمولی فرق دارد و به راحتی می توانید آن را از دندان های مجاور تشخیص دهید.
دندان اضافه پارامولار(کنار آسیا)
دندان اضافه دیستومولار
دیستومولار، دندان آسیاب اضافه ای است که پشت دندان آسیای سوم رشد می کند. این دندان اضافه از عارضه های نادر است و کم دیده می شود.
دندان اضافه ساپلیمنتال
این دندان اضافه در ردیف معمولی دندان های کودک در می آید و ظاهر آن شبیه دندان های معمولی کودک با اندازه ای کوچک تر است. معمولا این دندان اضافه را از اندازه آن تشخیص می دهند.
علت ظهور دندان اضافه در کودکان
تاکنون علت مشخصی برای ظهور دندان اضافه در کودک پیدا نشده است. از علت های کلی رشد دندان اضافه در کودک می توان به ژنتیک و محیط پیرامون اشاره کرد. علاوه بر ژنتیک کودکانی که دارای نقص های زیر هستند نیز ممکن است دچار عارضه هایپردونتیا شوند.
شکاف لب و کام
کودکانی که هنگام تولد مشکل شکاف لب و کام دارند معمولا در دو طرف شکاف لب یا روی شکاف کام، دندان اضافه کوچک و مخروطی شکل در می آورند.
کلودیوکرانیال دیسپلاشیا
در این عارضه، استخوان ترقوه یا بخشی از آن از زمان تولد کودک تشکیل نشده است. این عارضه باعث می شود سقف دهان کودک در معرض عفونت و شکاف کام قرار بگیرد. کودکانی که هنگام تولد دچار این عارضه هستند معمولا دندان اضافه پیدا می کنند.
سندروم گاردنر
یکی دیگر از مشکلاتی که منجر به تشکیل دندان اضافه در کودکان می شود، سندروم گاردنر است. این سندروم با تشکیل پلیپ‌های بزرگ و متعدد در روده، تومورهای خوش‌خیم در فک و کیست‌های پوستی همراه است.
بیماری فابری
بیماری فابری یک بیماری متابولیک است که بر اثر کمبود برخی آنزیم های خاص به وجود می آید. این بیماری موجب ذخیره غیرعادی برخی مواد در بافت های مختلف بدن می شود و باعث به بروز ناهنجاری هایی مانند رشد دندان اضافه در بزرگسالان و دندان اضافه پشت دندان شیری می شود.
اضافه بودن جوانه دندان
دندان اضافی از یک جوانه دندان تشکیل می شود. در مورد علت ایجاد جوانه دندان اضافی نظریه های مختلفی وجود دارد که بیشتر نظریه ها علت آن را فعالیت بیش از حد لامینای دندان می دانند. لامینای دندان نوعی بافت اپی تلیال است که منجر به تشکیل جوانه دندان می شود و معمولا در هفته ششم بارداری رخ می دهد.
مشکلات دندان اضافه
دندان اضافه موجب بروز مشکلات زیر می شود:
درنیامدن دندان دائمی کودک: دندان اضافه باعث می شود دندان های دائمی مجاور آن رشد نکند.
جابه جایی دندان های دائمی: دندان اضافی باعث می شود دندان های دائمی کودک از مسیر اصلی خود خارج شود. جابه جایی دندان دائمی باعث چرخش متوسط یا کامل دندان ها می شود.
بی نظمی و شلوغی دندان ها: دهان و خط لثه کودک می تواند هر تعداد دندان طبیعی را در خود نگه دارد. اگر دندان اضافه در دهان کودک وجود داشته باشد باعث روی هم قرار گرفتن و بی نظمی دندان های کودک می شود.
مشکلات گفتاری: کودکی که دندان اضافه دارند نمی تواند واضح و شفاف صحبت کند و مشکلات گفتاری پیدا می کند.
غیر طبیعی شدن ظاهر چهره: وجود تعداد زیادی دندان شیری در دهان کودک، چهره او را غیر طبیعی می کند.
از دیگر مشکلات دندان اضافه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ایجاد فاصله بین دندان‌ها یا بسته‌شدن زود هنگام فضای بین دندانی
- انحراف تاج و ریشه‌ی دندان
- تشکیل کیست لثه
- رویش دندان درون حفره‌ی بینی
- ایجاد مشکل در محل ایمپلنت دندان برای پیوند استخوان آلوئول در بزرگسالی
درمان و تشخیص دندان اضافه در کودک
در مواقعی که کودک دچار عارضه هایپردونتیا است، اگر دندان اضافه مانع درآمدن دندان دائمی کودک شود، دندانپزشک دندان اضافه را خارج می کند اما در شرایطی که این دندان، مانع درآمدن دندان دائمی نباشد صبر می کند تا آن را در زمان مناسب بکشد. هرگاه متوجه وجود دندان اضافه در کودک خود شدید حتما او را نزد دندانپزشک ببرید تا در بزرگسالی دچار مشکلات حاد نشود. دندان اضافه علاوه بر این که باعث نامرتبی دندان ها در کودک می شود، احتمال این که دچار پوسیدگی شود نیز زیاد است.
برای تشخیص این عارضه باید کودک خود را تا قبل از یک سالگی به طور منظم نزد دندانپزشک کودک ببرید تا سلامت دهان و دندان کودک شما را بررسی کند. با این ترفند می توان دندان اضافه را در مراحل اولیه رشد درمان کرد. در ادامه راهکارهای کلی درمان اضافه را برای شما نام می بریم:
کشیدن دندان شیری: بهترین راه برای درمان دندان اضافه کشیدن آن است. دندان شیری اضافه در صورتی که لق شده باشد احتمال دارد وارد ریه شود و فرد دچارخفگی شود به همین خاطر باید حتما آن را حذف کرد. در شرایط عادی می توان آن را بعد از رویش دندان دائمی کشید.
ارتودنسی: از آن جایی که دندان اضافه باعث کج شدن دندان های دیگر می شود، دندانپزشک باید پس از کشیدن دندان اضافه از ارتودنسی برای صاف و مرتب کردن دندان های مجاور آن استفاده کند.
جراحی اندودونتیک: زمانی که دندان اضافه و دائمی به هم جوش خورده باشد باید از جراحی اندودونتیک برای حذف دندان اضافه استفاده کرد. از آن جایی که در این حالت ریشه دندان درگیر شده است تنها راه رفع مشکل جراحی است. در این روش جراحی دندانپزشک ابتدا بافت اطراف دندان جوش خورده را بلند کرده، سپس با استفاده از جراحی دندان جوش خورده را حذف می کند.
برای تصمیم گیری در مورد این که دندان اضافه کشیده یا جراحی شود دندانپزشک موارد زیر را بررسی می کند:
- آیا دندان اضافی موجب بروز مشکل شده است و مسیر رشد دندان های دیگر را مسدود کرده است؟
- آیا دندان اضافی به صورت دندان اضافی نهفته درآمده است؟
- آیا دندان اضافی پشت دندان شیری با دندان های شیری دیگر جوش خورده است؟
- آیا دندان اضافی موجب بروز بیماری لثه و پوسیدگی دندان شده است؟
سؤالات متداول
دندان اضافه بیشتر کجا ایجاد می شود؟
در هرجایی از قوس دندان، دندان اضافی ممکن است بیرون بزند اما بیشتر در قوس بالایی، فک فوقانی دیده می شود. این دندان ممکن است از لثه خارج شده یا اصلا از لثه بیرون نزند. علاوه بر فک فوقانی، دندان اضافی در مولر چهارم فک پایینی نیز دیده می شود که بر دندان عقل تأثیر می گذارد. همان طور که اشاره شد در اغلب موارد دندان اضافه نهفته است و با تصاویری که با پرتوی ایکس گرفته می شود، مشاهده می شود.
آیا می شود از دندان اضافه به جای دندان اصلی استفاده کرد؟
پاسخ به این سؤال بستگی به این موضوع دارد که دندان اضافه کجا قرار گرفته است؟ در برخی موارد دندان اضافی بین دو دندان جلویی بیمار قرار می گیرد و به صورت تک است. در این صورت بهتر است کشیده شود زیرا قیافه فرد را کلا به هم می ریزد. گاهی اوقات دندان اضافه در انتها وجود دارد و با کشیدن دندان دائم قبلی می توان از آن به جای دندان اصلی استفاده کرد.
اگر در فکی که دندان اضافه وجود دارد یکی از دندان ها به علت شکستگی افتاده باشد یا کشیده شده باشد می توانیم با ارتودنسی دندان اضافه را جا بیندازیم و جایگزین دندان دائمی کنیم. موضوع دیگری که باید به آن توجه کرد این است که آیا دندان اضافه بیمار ریشه خوبی دارد یا خیر؟ گاهی اوقات دندان اضافی ریشه خوبی ندارد به طور مثال کج و کوچک است و در انتها است. اگر دندان انحراف داشته باشد حرکت دادن آن سخت و مشکل است.
